Wat is absenteïsme of ziekteverzuim?
We verstaan onder absenteïsme alle afwezigheden wegens ziekte en privéongevallen, ongeacht de duurtijd en de oorzaak. Het is een onvermijdelijk deel van de werkelijkheid in elke organisatie en vereist daarom een globale aanpak op jouw maat. Een duidelijk kader biedt je medewerkers zekerheid en helpt bij preventie.
Oorzaken van absenteïsme
Als een medewerker zich ziek meldt, zijn natuurlijk verschillende oorzaken mogelijk. Maar de belangrijkste oorzaken van zieke werknemers zijn voornamelijk:
- Fysieke oorzaken: spieren, gewrichten en wervelzuil (locomotorische problemen), luchtwegen, spijsvertering
- Psychosociale oorzaken: hoge kans op burn-out o.a. door emotionele werkbelasting, werkintensiteit, privébelasting, jobonzekerheid en rolconflicten
- Potentiële problemen op de werkvloer: motivatieproblemen, organisatieverandering, gebrek aan autonomie...
Of een afwezigheid wettig of onwettig is, hangt er enkel van af of je al dan niet een ziektebriefje kreeg. Wettig of onwettig zegt niets over de legitimiteit of de oorzaak van de afwezigheid.
Soorten ziekteverzuim: wit, grijs, zwart en roze verzuim
Binnen ziekteverzuim bestaan er verschillende onderverdelingen. Hoewel de benamingen intussen wat verouderd zijn omdat absenteïsme een complex gegeven is, krijg je hier een kort overzicht:
- Wit verzuim: je werknemer heeft medische klachten en is daardoor ongeschikt om zijn job uit te oefenen
- Zwart verzuim: je werknemer meldt zich ziek, maar is dat eigenlijk niet
- Grijs verzuim: je werknemer heeft wel medische klachten, maar er is twijfel over de mate waarin deze klachten het werk in de weg staan
- Roze verzuim of presenteïsme: je werknemer is aanwezig, maar is eigenlijk ziek. Daar lees je verder meer over
Als werkgever is het belangrijk dat je bij verzuim ook probeert na te gaan of de oorzaak eventueel op het werk te vinden is. Zeker als een medewerker langer afwezig is, is betrokkenheid tonen en ondersteuning bieden een goed idee. Zo werk je actief aan duurzame werkhervatting.
Gevolgen van absenteïsme
Absenteïsme brengt directe en indirecte kosten met zich mee, zoals het loon van de afwezige werknemer, overuren of tijdelijke werkkrachten die de afwezigheid moeten opvangen en mogelijke opleidingen om het werk van de afwezige over te nemen.
Bovendien heeft ziekteverzuim ook een sterke impact op menselijk vlak:
- De kans bestaat dat het welzijn van andere werknemers afneemt als je geen beleid hebt om afwezigheden op te vangen
- Opdrachten lopen vertraging op, wat niet enkel kosten, maar ook frustraties in je team veroorzaakt
- Je moet het werk herverdelen
- De hogere arbeidsbelasting zorgt voor meer stress en druk
- Je moet vervangers vinden en opleidingen voorzien
- De kans op kwaliteitsproblemen stijgt
Wat is presenteïsme of roze verzuim?
We spreken van presenteïsme als een werknemer ondanks fysieke of psychische gezondheidsproblemen toch naar het werk komt. Ons onderzoek toont aan dat presenteïsme gehalveerd is tot 10% sinds 2014, maar het blijft een uitdagend onderwerp.
Structureel presenteïsme kan de gezondheid en het welzijn op het werk negatief beïnvloeden. Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek en uit de studie van Securex. Enkele cijfers op een rij:
- In 1 op 3 (34%) gevallen ondervindt de werknemer negatieve gevolgen van doorwerken bij ziekte. Het veroorzaakt bij de meerderheid een moeilijk herstel of verlenging van de ziekteduur (64%)
- 1 op 5 (20%) van de werknemers ervaart mentale gevolgen in de vorm van vermoeidheid, stress, angst, depressie of burn-out als gevolg van presenteïsme
- 16% ervaart negatieve gevolgen op het werk zoals meer werk, zwaarder werk, moeilijkheden bij de uitvoering van het werk en onbegrip vanwege leidinggevenden of collega’s. Dat kan tot meer verloop leiden
- Werknemers die minstens één keer doorwerken bij ziekte, willen vaker ander werk zoeken dan hun collega’s die nooit doorwerkten bij ziekte (38% vs. 27%)
Als je werknemers ondanks ziekte of een ongeval toch aan het werk blijven, heeft dat verschillende mogelijke oorzaken. Onderzoek van Securex uit 2019 toonde het volgende:
- Ik kon gewoon werken met mijn gezondheidsproblemen (30%)
- Om mijn collega’s niet te overbelasten of klanten niet in de steek te laten (19%)
- Omdat ik mijn job graag doe of zinvol vind (12%)
- Ik had erna toch recuperatietijd (weekend, vrije dag, vakantie) (10%)
- Uit angst om mijn job te verliezen (8%)
- Niet werken zou mijn werkdruk verhoogd hebben bij mijn terugkeer (8%)
- Ik heb het gevoel dat afwezigheden niet aanvaard worden in mijn organisatie/team (5%)
- Omdat ik me anders beschaamd of schuldig zou voelen (5%)
Absenteïsme en presenteïsme aanpakken met een afwezigheidsbeleid
Ieder bedrijf krijgt vroeg of laat te maken met afwezige medewerkers. Daarom is het cruciaal dat je organisatie een gestructureerd kader heeft om ziekteverzuim te behandelen in de vorm van een absenteïsmebeleid:
- Je opent een dialoog en werkt aan autonome motivatie in je team
- Je drukt de kosten voor je organisatie door verzuim efficiënt te behandelen
- Je creëert duidelijkheid door een consequente manier van werken
Voor een succesvol afwezigheidsbeleid op maat van je team en organisatie, regel je als organisatie het best eerst een absenteïsme-audit.
Een belangrijk onderdeel van een succesvol verzuimbeleid, is medische controles gestructureerd te organiseren. Controles door een controlearts helpen je te achterhalen of de afwezigheidsduur van je werknemer klopt en of die terug aan het werk kan.
