Sociale verkiezingen in 2024

Wat zijn sociale verkiezingen?

Elke 4 jaar organiseren bedrijven met 50 of meer personeelsleden sociale verkiezingen, nu in 2024. Daarbij kiezen werknemers hun vertegenwoordigers in de ondernemingsraad (OR) en/of het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) voor de volgende 4 jaar. Welke verkiezingen je moet organiseren, hangt af van het aantal werknemers in je bedrijf.

Waarom zijn sociale verkiezingen belangrijk?

De verkozen afgevaardigden behartigen de belangen van de verschillende groepen medewerkers, zoals arbeiders, bedienden, kaderleden en jeugdige werknemers. Zo krijgen werknemers inspraak in de essentie van hun werkomstandigheden. Een aantal belangrijke voordelen:

• Hun inspraak in preventiebeleid stamt uit dagelijkse werkervaring en legt zo mogelijke pijnpunten bloot.
• Daardoor verloopt probleemoplossing sneller en efficiënter.
• Werknemers voelen zich gehoord, wat hen gemotiveerder en productiever maakt.

Wie moet er in 2024 sociale verkiezingen organiseren?

Sociale verkiezingen organiseren is in België wettelijk verplicht voor alle ondernemingen met minstens 50 werknemers. Als werkgever organiseer je de sociale verkiezingen op niveau van de zogeheten technische bedrijfseenheid. Die wordt bepaald aan de hand van:

• Economische criteria, zoals een onafhankelijk dagelijks bestuur, verschillende economische activiteiten, en een eigen administratie en infrastructuur.
• Sociale criteria, zoals een onafhankelijk personeelsbeleid en aparte arbeidsvoorwaarden of arbeidsreglementen en personeelsactiviteiten.

Bedrijfsstructuur analyseren

Om te weten op welke niveaus je in je organisatie sociale verkiezingen moet organiseren, moet je dus eerst je bedrijfsstructuur analyseren.

In de praktijk komen deze 2 scenario’s het meeste voor bij de organisatie van je sociale verkiezingen:

• Je juridische entiteit bestaat uit één of meerdere technische bedrijfseenheden. Je organiseert aparte sociale verkiezingen in alle technische bedrijfseenheden, bijvoorbeeld bij een vennootschap met verschillende vestigingen die aparte activiteiten uitvoeren onder leiding van een eigen directie.
• Eén of meerdere juridische entiteiten die economisch en sociaal met elkaar zijn verweven, vormen één technische bedrijfseenheid. In dit geval start je slechts één verkiezingsprocedure op, voor deze ene technische bedrijfseenheid.

Werknemers tellen

Je moet als werkgever weten voor welke overlegorganen je verkiezingen organiseert. Dat hangt dus af van het aantal werknemers in je organisatie op het niveau van je technische bedrijfseenheden. Je werknemers tellen moet je daarom heel zorgvuldig aanpakken.

Referteperiode

Het richtgetal om te bepalen óf en voor welke organen je sociale verkiezingen organiseert, hangt af van de zogeheten ‘gewoonlijke gemiddelde tewerkstelling’ tijdens een vastgelegde referteperiode.

Voor de sociale verkiezingen van 2024 zal die referteperiode van 1 oktober 2022 tot 30 september 2023 lopen.

• Heb je minder dan 50 werknemers in je bedrijf tijdens de referteperiode? Dan hoef je als werkgever geen sociale verkiezingen te organiseren.
• Bij 50 tot 100 personeelsleden kiest je organisatie een vertegenwoordiging bij het CPBW.
• Stel je in de referteperiode gemiddeld vanaf 100 personeelsleden te werk, dan organiseer je verkiezingen voor een CPBW en een OR.

Welke werknemers tellen mee voor de berekening?

In de berekening van het aantal werknemers neem je iedereen mee die in je onderneming is tewerkgesteld met een arbeidsovereenkomst, ongeacht de duur:

• Personeelsleden met een leerovereenkomst of IBO-overeenkomst tellen mee. 
• Voor uitzendkrachten geldt een speciale uitzonderingsregeling.
• Leidinggevend personeel (geen kaderleden).

Op deze regel bestaat 1 belangrijke uitzondering: werknemers met een specifieke vervangingsovereenkomst tellen niet mee.

Tussen de 50 en 100 werknemers: CPBW

Telt je organisatie tussen de 50 en 100 werknemers? Dan kiezen je personeelsleden vertegenwoordigers voor het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW), waar werknemers- en werkgeversvertegenwoordigers samen zetelen.

De 4 kernopdrachten van het CPBW:

• Adviseren: Het CPBW geeft raad geven over het welzijnsbeleid, het preventieplan en het jaarlijkse actieplan in je organisatie. Voor sommige zaken die hiermee te maken hebben, moet het comité ook toestemming geven.
• Initiatief nemen: Het comité doet voorstellen om het werknemerswelzijn te verbeteren.
• Klachten behandelen: Het CPBW volgt eventuele klachten van werknemers over hun werkomstandigheden op.
• Informatie delen: Het comité krijgt financiële en sociale informatie van je onderneming en deelt die met werknemers.

Vanaf 100 werknemers: CPBW en OR

Telt je organisatie minstens 100 werknemers? Dan kiezen werknemers naast vertegenwoordigers voor het CPBW ook hun vertegenwoordigers voor de ondernemingsraad (OR) waarin werkgevers- en werknemersafgevaardigden overleggen.

Het hoofd van de onderneming (of plaatsvervanger ervan) zetelt als voorzitter van de ondernemingsraad. Die persoon krijgt bijstand van een lid van de personeelsafvaardiging, die als secretaris fungeert.

De 4 opdrachten van een ondernemingsraad:

• Informatie delen: De ondernemingsraad deelt economische, financiële en sociale bedrijfsinformatie met werknemers.
• Adviseren: Als je in je organisatie wijzigingen wilt doorvoeren die invloed hebben op werknemers (bijvoorbeeld het sluiten van een bepaalde dienst), dan vraag je eerst advies aan de ondernemingsraad.
• Beslissen: Stel je een nieuw arbeidsreglement op of leg je vervangende feestdagen vast? Dan stel je die stappen eerst voor aan de ondernemingsraad, die vervolgens mee beslist. De OR heeft wel geen beslissingsbevoegdheid voor al zijn taken.
• Controleren: De ondernemingsraad ziet er op toe dat je onderneming de arbeidswetgeving respecteert en de sociale bescherming van medewerkers garandeert. Je ondernemingsraad kan wel geen maatregelen nemen of opleggen.

Kalender sociale verkiezingen 2024

De sociale verkiezingen verlopen altijd volgens een strikt afgelijnde verkiezingskalender met wettelijk vastgelegde procedures en termijnen. Die moet je als werkgever altijd respecteren.

In de sociale verkiezingen zijn er 2 cruciale dagen die als referentiepunt op de kalender gelden: dag X en dag Y. De verkiezingsfases zien er als volgt uit:

• Pre-electorale fase (dag X -60 tot dag X, de aankondiging van de verkiezingsdatum)
• Electorale fase (van dag X tot dag Y)
• Verkiezingen (op dag Y)

Volledige procedure sociale verkiezingen

De verkiezingsuitslag maak je als werkgever vervolgens ten laatste 2 dagen na de verkiezingen bekend. Ontdek het gedetailleerde verloop van de sociale verkiezingen en je verplichtingen als werkgever.

Het is namelijk van groot belang dat je elk aspect in je verkiezingsprocedure foutloos aanpakt:

• Kandidaten en lijsten
• Ontslagbescherming
• Stemming
• Mandaten berekenen en verdelen
• Getuigen en kieslijst

Na de sociale verkiezingen

Na afloop van de stemming zit het werk er voor jou als werkgever nog niet helemaal op. Ook dan ben je gebonden aan enkele wettelijke procedures.

Een beknopt overzicht:

• Je sluit de kiesverrichtingen formeel af en maakt de resultaten bekend binnen de 2 dagen na de verkiezing.
• Daarna kunnen alle betrokken partijen beroep aantekenen bij de arbeidsrechtbank.
• Werd er tijdens de beroepstermijn geen beroep aangetekend? Dan volgt de installatie van het CPBW of de OR tijdens een installatievergadering.

Tijdens die vergadering:

• Worden de voorzitter en secretaris formeel aangeduid
• Bevestigt iedereen het huishoudelijke reglement
• Maak je verdere afspraken over toekomstige vergaderingen

Het sociaal overleg in jouw organisatie is met andere woorden gestart.