Opmerking vooraf
Het algemeen stelsel van loonaansprakelijkheid zal enkel bij een ernstige tekortkoming worden toegepast, d.w.z. wanneer een werknemer minder wordt betaald dan het minimumloon van de sector.
Bovendien wordt dit stelsel pas geactiveerd na het verstrijken van een termijn van 14 werkdagen na de schriftelijke kennisgeving door de inspectiediensten dat één van de ondernemingen in de productieketen zijn personeel te weinig betaalt.
Tenslotte komen enkel de activiteiten en diensten die in het koninklijk besluit opgenomen zijn, in aanmerking.
Beoogde activiteiten/diensten
De beoogde werken en diensten worden vastgesteld bij koninklijk besluit. Hierin worden de activiteiten en diensten, uitgevoerd door de opdrachtgevers, aannemers en onderaannemers, opgesomd die onder het toepassingsgebied vallen van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor loonschulden [1].
De beoogde sectoren zijn de volgende:
- Bewaking/toezicht
- Bouw
- Elektriciteit
- Stoffering en houtbewerking
- Metaal-, machine- en elektrische bouw
- Landbouw
- Schoonmaak
- Tuinbouw
- Voedingsnijverheid en handel in voedingswaren (dus ook de vleessector)
- Postpakketbedrijven (sinds 2024)
Het koninklijk besluit dat het stelsel van de loonaansprakelijkheid ook in de transportsector invoerde, werd door de Raad van State vernietigd, omdat hierover geen unaniem advies werd bekomen van de sociale partners, terwijl dit nochtans een wettelijke vereiste is [2].
Raadpleeg onze tabel voor een overzicht van de beoogde activiteiten/diensten.
Principe: schriftelijke kennisgeving van de inspectiediensten
Een opdrachtgever, een aannemer of een onderaannemer wordt in principe pas hoofdelijk aansprakelijk veertien werkdagen nadat hij door de inspectiediensten schriftelijk in kennis werd gesteld dat één van de ondernemingen onder hem in de productieketen zijn personeel te weinig betaalt (d.w.z. minder dan het minimumloon van de sector). Tijdens die termijn heeft hij de kans om de maatregelen te nemen die hij ontleent aan de overeenkomsten die hij heeft gesloten met de aannemers onder hem in de keten (voornamelijk de verbreking van de contractuele relatie met deze aannemers) [3]. Dankzij deze maatregelen zal hij aan de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de loonschulden kunnen ontsnappen.
De kennisgeving van de inspectiediensten moet op iedere plaats waar werknemers tewerkgesteld worden (en op de plaats van de uitvoering van de activiteiten die rechtstreeks of onrechtstreeks door een intermediaire aannemer worden uitgevoerd) aangeplakt worden.
De kennisgeving legt de periode vast waarin de hoofdelijke aansprakelijkheid van toepassing is. Deze periode vangt aan na een termijn van 14 werkdagen na de kennisgeving en mag één jaar niet overschrijden.
Bevel tot betaling
Als de opdrachtgever hoofdelijk aansprakelijk is, moet hij uitdrukkelijk worden aangemaand om het loon te betalen. De inspectiediensten of een betrokken werknemer kunnen deze aanmaning uitvoeren.
Er is dus geen verplichting tot spontane betaling, zoals geldt voor de werkgever. De hoofdelijk aansprakelijke aannemer moet echter ook de socialezekerheidsbijdragen (werkgevers- en persoonlijke bijdragen) op het loon betalen.
Een koninklijk besluit heeft de wijze van berekening, van aangifte en van betaling van deze bijdragen vastgesteld [3].
Aanmaning uitgaand van de inspectiediensten
Wanneer de aanmaning uitgaat van de inspectiediensten, maken zij de staat op van de betrokken prestaties en lonen of, indien ze de prestaties niet nauwkeurig kunnen opgeven, baseren zij zich op het percentage van het minimumloon waarvan verderop sprake.
Indien de betrokken werknemer(s) aan het Belgische socialezekerheidsstelsel onderworpen is/zijn, stuurt de inspectie deze staten door naar de RSZ. Indien hij/zij in het buitenland onderworpen is/zijn, dan maakt ze deze documenten over aan het bevoegde buitenlandse inningsorganisme van de sociale bijdragen.
Aanmaning uitgaand van de werknemer
Wanneer de aanmaning uitgaat van de werknemer, informeert hij de Algemene Directie van het Toezicht op de sociale wetten van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (hierna: de inspectie) die dan de staat van de betrokken prestaties en lonen opmaakt of, indien ze die prestaties niet nauwkeurig kan opgeven, uitgaat van het percentage van het minimumloon waarvan verderop sprake.
Indien de betrokken werknemer(s) aan het Belgische socialezekerheidsstelsel onderworpen is/zijn, stuurt de inspectie deze staten door naar de RSZ. Indien hij/zij in het buitenland onderworpen is/zijn, dan maakt ze deze documenten over aan het bevoegde buitenlandse inningsorganisme van de sociale bijdragen.
Wat doet de RSZ dan?
De RSZ bepaalt de kwartalen waarvoor bijdragen verschuldigd zijn en berekent dan de bijdragen, verhogingen, forfaitaire vergoedingen en interesten.
Het te betalen bedrag wordt met een aangetekend schrijven meegedeeld aan de werkgever van de betrokken werknemer(s) en aan de hoofdelijk aansprakelijke.
Indien de werkgever niet tot de betaling overgaat, wordt de hoofdelijk aansprakelijke in gebreke gesteld om dit bedrag onverwijld te vereffenen. Doet hij dat niet binnen een termijn van 30 dagen, dan zal de RSZ overgaan tot de invordering van haar schuldvordering.
Begrip loon
Alleen het loon dat eisbaar is geworden tijdens de periode van hoofdelijke aansprakelijkheid zoals bepaald in de kennisgeving van de inspectiediensten, wordt beoogd. De vergoedingen waarop de werknemer aanspraak kan maken ten gevolge van de verbreking van de arbeidsovereenkomst komen niet in aanmerking.
In geval van aanmaning door de werknemer
Wanneer de hoofdelijk aansprakelijke rechtstreeks aangemaand werd door een van de betrokken werknemers, heeft de hoofdelijke aansprakelijkheid steeds betrekking op het nog niet-betaalde gedeelte van het verschuldigde loon.
Indien de hoofdelijk aansprakelijke kan bewijzen dat de arbeidsprestaties die de werknemer voor zijn rekening heeft verricht zich tot een welbepaald aantal uren beperken, heeft de hoofdelijke aansprakelijkheid enkel betrekking op die prestaties. Indien de hoofdelijk aansprakelijke bewijst dat de betrokken werknemer geen prestaties heeft verricht in het kader van de activiteiten die hij (rechtstreeks of onrechtstreeks) laat uitvoeren, zal hij niet hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld voor de betaling van het loon van deze betrokken werknemer.
In geval van aanmaning door de inspectie
Wanneer de hoofdelijke aansprakelijke aangemaand werd door de inspectiediensten, heeft de hoofdelijke aansprakelijkheid enkel betrekking op het niet-betaalde gedeelte van het verschuldigde loon dat overeenstemt met de prestaties die geleverd werden in het kader van de activiteiten die hij ofwel rechtstreeks of ofwel via intermediaire aannemers of onderaannemers laat uitvoeren.
Wanneer niet kan worden vastgesteld welke prestaties de betrokken werknemers hebben geleverd, dan moet de hoofdelijk aansprakelijke een percentage van het minimumloon [5] betalen aan elke betrokken werknemer die voorkomt op de lijst die uitgaat van de inspectiediensten. Dit percentage is gelijk aan het aandeel van de hoofdelijk aansprakelijke in de omzet van de in gebreke blijvende vennootschap tijdens een welbepaalde referentieperiode.
Deze referentieperiode werd bij koninklijk besluit voor elke sector afzonderlijk vastgesteld (raadpleeg hiervoor onze overzichtstabel in de downloadsectie).
Strafsancties
De wetgever voorziet in strafsancties bij niet-betaling van het loon door de hoofdelijk aansprakelijke of bij niet-aanplakking van de kennisgeving van de inspectiediensten. Het gaat om sancties van niveau 2 (raadpleeg de informatie over de inbreuken - trefwoord "Loon en andere voordelen" - onder "Verplichtingen als werkgever/Sociale inspectie en sociaal strafrecht federaal).
Overzichtstabel
Voor een overzicht van de beoogde activiteiten en diensten en de specifieke bepalingen eigen aan elke sector, raadpleeg de tabel in de downloadsectie.
[1] Koninklijke besluiten van 17 augustus 2013, Belgisch Staatsblad van 28 augustus 2013.
[2] Artikel 35/1, §1, 1° van de wet van 12 april 1965 (loonbeschermingswet).
[3] In bepaalde sectoren werden hierover eenvormige regels vastgesteld. Raadpleeg hiervoor onze overzichtstabel.
[4] Koninklijk besluit van 23 mei 2013, met inwerkingtreding op 1 april 2013.
[5] Het begrip minimumloon werd bij koninklijk besluit voor elke sector afzonderlijk bepaald. Raadpleeg hiervoor onze overzichtstabel.