Het beginsel van gelijke behandeling bij de aanwerving
De gelijke behandeling op het vlak van tewerkstelling en arbeid is gedefinieerd als de afwezigheid van elke vorm van discriminatie op grond van leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, medisch verleden, ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische herkomst, politieke of filosofische overtuigingen, handicap, lidmaatschap bij een vakbond of een andere organisatie.
In het licht hiervan heeft de arbeidsrechtbank te Gent (afdeling Roeselare) een onderneming veroordeeld omdat zij sollicitanten verschillend behandelde omwille van hun leeftijd. In casu ging het om een oudere kandidaat die niet uitgenodigd werd op een gesprek omdat hij volgens de onderneming “het perfecte profiel” had “met uitzondering van zijn leeftijd”. De insteek van de onderneming was het feit dat zij eerder slechte ervaringen had gehad met oudere werknemers die niet vertrouwd waren met softwareprogramma’s.
De werkgever mag dus geen onderscheid maken tussen de sollicitanten op basis van de hierboven opgesomde criteria. Voor de concrete toepassing van dit beginsel verwijzen we naar de richtlijnen uit de gedragscode die hierna besproken wordt.
De gedragscode
De gedragscode is een nieuwe bijlage bij cao nr. 38. Ze getuigt van de wil van de sociale partners om werk te maken van een versterkte deelname van de kansengroepen [1] op de arbeidsmarkt en van diversiteit op het vlak van werving en selectie. In de code staan aanbevelingen voor zowel individuele werkgevers als voor de paritaire comités.
De instrumenten die voor een versterkte deelname van de kansengroepen kunnen zorgen, zijn:
- Een gedragscode voor niet-discriminatie in de wervings- en selectieprocedures (bedrijfs-cao, arbeidsreglement, enz.)
- Een diversiteitsplan binnen de onderneming
- Een voorkeurbeleid ten aanzien van bepaalde groepen (positieve acties) om de feitelijke ongelijkheden tussen de kandidaten te compenseren (vacante betrekkingen bijvoorbeeld reserveren voor personen die tot de kansengroepen behoren)
De sociale partners benadrukken de sensibiliserende en begeleidende rol die de paritaire comités kunnen spelen bij de uitwerking van deze instrumenten [2]. Ze worden dan ook opgeroepen maatregelen te treffen om de gedragscode toe te passen of aan te passen aan hun eigen situatie.
Concrete richtlijnen
Er werden enkele concrete richtlijnen gegeven:
- Iedereen moet op gelijke voet en zonder onderscheid behandeld worden, behalve wanneer een sollicitant in aanmerking komt voor een voorkeursbehandeling om feitelijke ongelijkheden op te heffen [3]
- Indien er een voorkeurbeleid gevoerd wordt, moet dat uitdrukkelijk vermeld worden
- De onderneming moet nagaan of haar wervingskanalen en haar wervings- en selectieprocedures tot gelijke kansen leiden
- Elke vacante betrekking moet discriminatieneutraal gedefinieerd worden
- De werkgevers moeten redelijke aanpassingen doen om mindervaliden toegang te geven tot de wervings- en selectieprocedures (tenzij dit een overmatige inspanning van de werkgever vraagt)
- De werkgevers mogen alleen vragen stellen die relevant zijn voor de functie en mogen zich alleen laten leiden door de relevante aspecten voor de functie
- Om te oordelen of voldaan wordt aan de relevante functievereisten moet de werkgever ook elders verworven competenties in aanmerking nemen
- Wie bij de selectie betrokken is, mag zich niet door zijn vooroordelen laten leiden
- De tests mogen er alleen maar op gericht zijn na te gaan wat het daadwerkelijke potentieel van de sollicitant is
- Tot slot moeten de ondernemingen zorgen dat wie bij de selectie betrokken is geen andere gegevens over de sollicitant meedeelt dan de gegevens die relevant zijn om te oordelen of de sollicitant geschikt is voor de functie in kwestie
Voorts wordt bepaald dat de informatie die tot discriminatie kan leiden niet geregistreerd mag worden, behalve:
- Wanneer het gaat om een sollicitant die in aanmerking komt voor een voorkeursbehandeling om feitelijke ongelijkheden op te heffen, of
- Wanneer dat nodig is op basis van bepaalde wettelijke verplichtingen, of
- Wanneer bepaalde begeleidende maatregelen getroffen moeten worden
Wanneer een schriftelijke klacht wordt ingediend over een onrechtvaardige behandeling moet de onderneming in kwestie daar binnen een redelijke termijn schriftelijk op antwoorden. Als de onderneming een ondernemingsraad of een vakbondsafvaardiging heeft, moeten die organen jaarlijks anoniem ingelicht worden over de behandeling van de klachten.
Bronnen
Nationale cao's
Naar aanleiding van de wetten van 10 mei 2007 [4] inzake antidiscriminatie en de gelijke behandeling van mannen en vrouwen, hebben de sociale partners de bepalingen over de gelijke behandeling uit de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 38 betreffende de werving en selectie van werknemers herbekeken.
Daarnaast hebben ze ook een gedragscode voor de werkgevers en werknemers opgesteld op het gebied van werving en selectie en hun gedrag bij sollicitaties om de gelijke kansen van de kandidaten te garanderen.
Ze hebben ten slotte een collectieve arbeidsovereenkomst nr. 95 gesloten om de naleving van het beginsel van gelijke behandeling gedurende alle fasen van de arbeidsrelatie te waarborgen.
Regionale teksten
In het Vlaams gewest geldt het decreet van het Vlaams parlement van 8 mei 2002 houdende evenredige participatie op de arbeidsmarkt.
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is de ordonnantie van 4 september 2008 van toepassing.
In het Waalse Gewest geldt het decreet van 6 november 2008 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie.
Voor de Duitstalige Gemeenschap geldt tenslotte het decreet van 19 maart 2012 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie.
[1] Het gaat daarbij om vrouwen, werknemers van buitenlandse herkomst, mindervaliden, laaggeschoolden en oudere werknemers.
[2] Paritair comité nr. 111.300 heeft er bijvoorbeeld in voorzien dat er in het arbeidsreglement verplicht een clausule van niet-discriminatie wordt opgenomen. Die niet-discriminatie wordt meer bepaald gegarandeerd bij selectieprocedures.
[3] Dat principe is ook van toepassing op stages in de onderneming, leercontracten of deelname aan opleiding op de werkplaats.
[4] Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie.